Dokuz Eylül Üniversitesi Ders Katoloğu / Bilgi Paketi

Ders Bilgileri

Ders Kodu	Ders Adı	Ders Türü	D	U	L	AKTS
TKS 5033	Tekstil Boyarmaddeleri Kimyası ve Renklendirme Teorisi	SEÇMELİ	3	0	0	7

Dersi Veren Birim

Fen Bilimleri Enstitüsü

Dersin Düzeyi

Yüksek Lisans

Ders Koordinatörü

DOÇ.DR. GÖKHAN ERKAN

Dersi Alan Birimler

Tekstil Mühendisliği Bütünleşik Doktora
Tekstil Mühendisliği Doktora
Tekstil Mühendisliği Yüksek Lisans

Dersin Amacı

Boyamacılığın geçmişi hemen hemen dokumanın tarihi kadar eskidir. Moenjodaro bölgesinin İndus Vadisin de ki arkeolojik kazılarda MÖ 3000 yılına ait iki adet kırmızı renkli pamuk elyafından yapılmış para kesesi bulunmuştur. Bunların büyük bir olasılıkla kökboya (Rubia sp.) türlerinden biri ile boyanmış olduğu düşünülmektedir. 19. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren sentetik boyarmaddelerin sentezlenmeye başlanmasıyla, farklı kimyasal yapılara sahip, amaca yönelik ve zengin renk paletlerinde boyarmaddeler endüstriyel boyutta üretilmeye başlanmıştır. Tekrar edilebilir ve kolayca temin edilebilmesinden dolayı sentetik boyarmaddeler önem kazanmıştır. Günümüzde tekstil en çok boyarmadde tüketen endüstrilerden biridir.

Ders kapsamında, tekstil endüstrisinde kullanılan boyarmaddelerin kimyasal yapıları, özellikleri, temel bileşiklerden boyarmaddelerin elde edilmesi, son yıllarda tekstilde önem kazanmaya başlayan boyarmaddeler, renklendirme ile ilgili temel kavramlar, affinite, agregasyon, sorbsiyon, difüzyon ve boyama hızı incelenecektir. Ders kapsamında ayrıca ödev verilecektir.

Dersin Öğrenme Kazanımları

1	Renk ve ışık kavramlarını tanımlayabilme.
2	Bir bileşiğin renkli olabilmesi için gerekli yapısal şartlar, oksokrom ve kromofor gruplar hakkında bilgi sahibi olma.
3	Tekstil boyarmaddelerinin sınıflandırılmasını yapabilme ve farklılıkları belirleyebilme.
4	Renklendirme ile ilgili temel kavramları anlayabilme.
5	Boyarmadde-Lif arasındaki etkileşimler hakkında bilgi sahibi olabilme.
6	Renklendirme adımlarını (adsorbsiyon, difüzyon ve fiksaj) tanıyabilme ve lif tiplerine göre yorum yapabilme.
7	Boyama hızlarını belirleyebilme.

Dersin Öğretim Türü

Örgün Öğretim

Dersin Önkoşulu/Önkoşulları

Yok

Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar

Yok

Ders İçeriği

Hafta	Konular	Açıklama
1	1.1. Renk ve Işık 1.2. Renk karışımları temel prensipleri. 1.3. Absorbsiyon yasaları (Lambert-Bougier, Beer, Lambert-Bougier-Berr) 1.4. Renk teorilerine giriş; Witt teorisi, Merikinoid teorisi, Ara hal teorisi, Mezomeri v.b.)
2	2.1. Renk teorileri (devam) 2.2.Bir bileşiğin renkli olabilmesi için gerekli yapısal şartlar 2.3.Oksokrom, Kromoforo gruplar 2.4.Tekstil boyarmaddelerinin sınıflandırmaları -Çözünürlüğe göre -Boyama özelliklerine göre -Kimyasal yapılarına göre
3	3.1. Renklendirme teorisi için gerekli fizikokimya tanımlar 3.2.Termodinamiğin 1. ve 2. Kanunları 3.3.Adsorpsiyon İzotermleri
4	4.1..Boyarmadde-Lif arasında oluşan bağlanma çeşitleri -Kovalent bağ -İyonik bağ -Hidrojen bağları -Şarj-transfer kompleksi -Van Der Waals kuvvetleri -Hidrofobik etkileşim 4.2.Lif yapısının boya alımına etkisi -Liflerin kimyasal yapıları -Liflerin ince yapısı -Liflerin elektriksel yapısı
5	5.Boyarmadde sorpsiyonun termodinamiği -Afinite-Substantivite -Agregasyon -İzotermler -Donnan membran dengesi -Elektriksel tabakalar
6	6.Difüzyon ve Boyama Hızı -Fick Kanunu -Difüzyon sırasında sınır tabakalar -Difüzyon aktivasyon enerjisi -Farklı boyarmadde ve lif tipleri arasında gerçekleşen difüzyon
7	Arasınav
8	8.1.Azo Boyarmaddeleri 8.2.Azo Boyarmaddelerinin eldesi -azo kenetlenmesi -aminlere nitro bileşiklerinin katılması -nitro bileşiklerinin indirgenmesi -amin bileşiklerinin indirgenmesi
9	9.1. Monoazo Boyarmaddeleri 9.2. Disazo Boyarmaddeleri 9.3. Trisazo Boyarmaddeleri 9.4. Tetrakis Azo Boyarmaddeleri 9.5. Tekstilde uygulamalarına göre azo boyarmaddeleri -Asit boyarmaddeleri -Kromlama boyarmaddeleri -Metal kompleks boyarmaddeleri -Direkt boyarmaddeleri -Reaktif boyarmaddeleri
10	10.1. Tekstilde uygulamalarına göre azo boyarmaddeleri (devam) -Bazik boyarmaddeleri -Dispersiyon boyarmaddeleri -Pigment boyarmaddeleri 10.2. Nitro ve Nitroso Boyarmaddeleri
11	11.1. Annulen Boyarmaddeleri - Ftalosiyanin boyarmaddeleri 11.2. İndigo Boyarmaddeleri
12	12.1. Antrakinon Boyarmaddeleri -Küp boyarmaddeleri -Reaktif boyarmaddeleri -Dispersiyon boyarmaddeleri -Asit boyarmaddeleri 12.2. Kükürt Boyarmaddeleri
13	13.1. Fotokromik Boyarmaddeler 13.2.Floresans Özellikli Boyarmaddeler -Floresans tanımı -Tekstilde floresans boyarmaddeler 13.3. Doğal kaynaklardan elde edilen boyarmaddeler -Antrakinon türevleri (alizarin, purpurin v.b.) -İndigotin türevleri -İndirubin türevleri -Flavanoidler
14	Genel Değerlendirme

Ders İçin Önerilen Kaynaklar

Ana kaynak:
-Başer, İ., İnanıcı, Y., Boyarmadde Kimyası, Marmara Ü. Yayın No:482, İstanbul, 1990.

-Bird, C. L., Boston, W. S., The Theory of Coloration of Textiles, Society of Dyers and Colourists, 1975.

-Karadağ R., Doğal Boyamacılık, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2007.

Referanslar:
-Fierz-David, H. E., Blangey L., Fundamental Processes of Dye Chemistry, Interscience Publishers Inc., New York, 1949.

-Hunger, K., Industrial Dyes: Chemistry, Properties, Applications; WILEY-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim, 2003.

-Clark, M., Handbook of Textile and Industrial Dyeing Volume 1: Principles, Processes and Types of Dyes, Woodhead Publishing, Philadelphia, 2011.

-Kim, S.-H., Functional Dyes, Elsevier B.V., Amsterdam, 2006.

-Bechtold, T., Mussak, R., Handbook of Natural Colorants, John Wiley & Sons, Ltd., Chichester, West Sussex, 2009.

Öğrenme ve Öğretme Yöntemleri

Ders içi sunumlar, Ödevler

Değerlendirme Yöntemleri

SIRA NO	KISA KOD	UZUN ADI	FORMUL
1	ARS	ARASINAV
2	YSS	YIL SONU SINAVI
3	YSBN	YIL SONU BAŞARI NOTU	ARS * 0.50 + YSS * 0.50
4	BUT	BÜTÜNLEME
5	BUTBN	BÜTÜNLEME SONU BAŞARI NOTU	ARS * 0.50 + BUT * 0.50

*** Bütünleme Sınavı Yapılmayan Birimlerde Bütünleme Kriteri Dikkate Alınmaz.

Değerlendirme Yöntemlerine İliskin Aciklamalar

Yok

Değerlendirme Kriteri

Sunum %50, Final Ödevi %50

Dersin Öğretim Dili

Türkçe

Derse İlişkin Politika ve Kurallar

Derse devam şartı aranmaktadır.

Dersin Öğretim Üyesi İletişim Bilgileri

: Yrd. Doç. Dr. Gökhan ERKAN
Dokuz Eylül Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
Tınaztepe Yerleşkesi Buca İzmir

Ders Öğretim Üyesi Görüşme Gün ve Saatleri

İlan Edilecektir.

Staj Durumu

YOK

İş Yükü Hesaplaması

Etkinlikler	Sayısı	Süresi (saat)	Toplam İş Yükü (saat)
Ders Anlatımı	12	3	36
Final Sınavına Hazırlık	1	12	12
Ödev Hazırlama	1	15	15
Sunum Hazırlama	1	15	15
Haftalık Ders öncesi/sonrası hazırlıklar	14	5	70
Vize Sınavına Hazırlık	1	12	12
Vize Sınavı	1	1,5	2
Final Sınavı	1	1,5	2
TOPLAM İŞ YÜKÜ (saat)			164

Program ve Öğrenme Kazanımları İlişkisi

PK/ÖK	PK.1	PK.2	PK.3	PK.4	PK.5	PK.6	PK.7	PK.8	PK.9	PK.10
ÖK.1	3	5	4	4	4	3	3	3	5	3
ÖK.2	3	5	4	4	5	5	4	4	4	4
ÖK.3	3	5	4	4	4	4	4	4	4	4
ÖK.4	3	5	5	5	5	3	4	5	4	4
ÖK.5	3	5	4	5	4	5	5	5	4	4
ÖK.6	3	5	5	5	5	5	5	5	4	5
ÖK.7	3	5	5	5	5	5	5	5	4	5

DERS ADI

DERECE PROGRAMLARI